Transformationeel leiderschap. Betekenis en kenmerken van een transformationeel leider

Alles is altijd in beweging. Dit geldt natuurlijk ook voor markten, industrieën, bedrijven en producten. Vanaf de jaren 80 van de vorige eeuw raakte daarom transformationeel leiderschap in de mode. Meer dan 40 jaar later is dit nog steeds een populaire manier van leidinggeven. Reden dus om eens goed uit te leggen wat transformationeel leiderschap is.

Wat is transformationeel leiderschap?

Transformationeel leiderschap is een leiderschapsstijl waarbij een leider zijn of haar team inspireert en motiveert om boven zichzelf uit te stijgen en gezamenlijke doelen te bereiken. Bij deze stijl staat verandering en groei centraal, zowel op individueel niveau als binnen de organisatie.

Een transformationeel leider schetst een inspirerende toekomstvisie en motiveert anderen om hierin te geloven en samen te werken aan het realiseren van deze visie. De leider geeft daarnaast persoonlijke aandacht aan de behoeften, talenten en ontwikkeling van teamleden. Dit creëert vertrouwen en zorgt voor groei van individuen. Transformationele leiders moedigen eveneens creativiteit en innovatie aan. Ze dagen teamleden uit om kritisch na te denken, problemen vanuit nieuwe perspectieven te bekijken en innovatieve oplossingen te vinden.

Het concept transformationeel leiderschap werd geïntroduceerd door de Amerikaanse socioloog James V. Downton. Hij gebruikte destijds de term ‘transformative leadership’. Later werkte de Amerikaanse historicus James MacGregor Burns dit concept verder uit in zijn boek Leadership uit 1978. Burns gebruikte als eerste de term ‘transformational leadership’.

Bernard M. Bass ontwikkelde deze leiderschapstheorie verder door een model op te stellen voor hoe je transformationeel leiderschap kunt meten. Volgens Bass meet je transformationeel leiderschap vooral door de invloed van ondergeschikten te meten. Mensen die geleid worden door een transformationeel leider voelen vertrouwen, bewondering, loyaliteit en respect en zijn bereid harder te werken dan aanvankelijk verwacht zou kunnen worden.

Volgens Bass omvat transformationeel leiderschap verschillende aspecten waaronder

• Nadruk leggen op intrinsieke motivatie en positieve ontwikkeling van volgers, bijvoorbeeld werknemers
• Bewustmaken van morele normen
• Benadrukken van belangrijke prioriteiten
• Creëren van gedeelde waarden
• Bevorderen van een hogere morele volwassenheid
• Aanmoedigen om verder te kijken dan het eigenbelang en zich te richten op het algemeen belang
• Bevorderen van samenwerking en harmonie
• Gebruiken van authentieke en consistente middelen
• Overtuigen op basis van rede
• Bieden van individuele coaching
• Een beroep doen op de idealen van volgers
• Geven van keuzevrijheid

De 4 I’s. Transformationeel leiderschap model

Vraag je je af of je een transformationele leidinggevende of manager bent? Ronald E. Riggio ontwikkelde het 4 I’s model bestaande uit de 4 componenten van transformationeel leiderschap:

• Geïdealiseerde Invloed (II) – De leider fungeert als een voorbeeldrolmodel voor volgers. Deze leider doet niet alleen mooie beloftes maar handelt er ook naar en wordt daarom bewonderd.
• Inspirerende Motivatie (IM) – Transformationele leiders hebben het vermogen om volgers te inspireren en te motiveren. Samen vormen deze eerste twee kenmerken het charisma van de transformationele leider.
• Individuele Aandacht (IC) – Transformationele leiders tonen oprechte interesse in de behoeften en gevoelens van hun volgers. Deze persoonlijke aandacht is cruciaal om het beste in iedereen naar boven te halen.
• Intellectuele Stimulatie (IS) – De leider daagt volgers uit om vernieuwend en creatief te zijn. Een veelvoorkomend misverstand is dat transformationele leiders “soft” zijn, maar in werkelijkheid dagen ze hun volgers voortdurend uit om betere prestaties te leveren.

Vraag je eigen werknemers of jij over de 4 I’s beschikt van transformationeel leiderschap. Een populaire meetmethode om transformationeel leiderschap te meten, is de Multifactor Leadership Questionnaire (MLQ).

Eigenschappen van een transformationeel leider

Wat zijn de persoonlijkheidskenmerken van een transformationeel leider? Volgens onderzoek uit 2004 van Bono en Judge zijn de volgende 5 persoonlijkheidskenmerken gecorreleerd met een transformationeel leider:

• Extraverte mensen kenmerken zich door sociale verbondenheid en leiderschapsvaardigheden. Extraversie wordt daardoor vaak geassocieerd met inspirerend gedrag, een kenmerk van transformationeel leiderschap.
• Emotionele stabiliteit. Leiders die emotioneel stabiel zijn, hebben een grotere kans om als transformationeel leider gezien te worden.
• Openheid voor nieuwe ervaringen. Mensen die openstaan voor nieuwe ervaringen ondersteunen vaak visionair leiderschap en kunnen dit in de praktijk laten zien.
• Transformationele leiders zijn vaak vriendelijk, dragen zorg voor anderen en hebben aandacht voor individuele behoeften.
• Zorgvuldige leiders hebben een goede werkmentaliteit en oog voor detail. Ook deze eigenschappen worden vaker geassocieerd met transformationeel leiderschap.

Voorbeelden van transformationele leiders

Is onze uitleg over transformationeel leiderschap tot nu een beetje (te) abstract? Laten we dan enkele voorbeelden geven:

• Martin Luther King Jr
• Nelson Mandela
• Richard Branson
• Barack Obama
• Steve Jobs, ook al scoorde hij niet hoog op het vlak van vriendelijkheid
• Jacinda Adern
• Oprah Winfrey

 

Zoals je ziet, zijn dit personen die miljoenen mensen wereldwijd geïnspireerd hebben en aanzet gegeven hebben tot positieve veranderingen.

Wetenschappelijk bewijs voor transformationeel leiderschap

Werkt transformationeel leiderschap in de praktijk of is het alleen een leuke theorie? Hier is gelukkig al veel onderzoek naar gedaan. Zo ondersteunt onderzoek dat transformationeel leiderschap een voorspeller is van tevredenheid en prestaties van volgers. Een onderzoek uit 2013 van Tafvelin laat een verband zien tussen transformationeel leiderschap en de prestaties van werknemers, waaronder betrokkenheid, welzijn en duidelijkheid van zijn of haar rol.

Studies laten daarentegen ook zien dat de effectiviteit van transformationeel leiderschap afhangt van de situatie. Zo toont een onderzoek dat transformationele CEO’s effectiever zijn in kleinere bedrijven dan in grote, complexe bedrijven. Al was Steve Jobs dan natuurlijk weer een voorbeeld van een heel effectieve leider in een groot, corporate bedrijf.

Er bestaan talloze leiderschapstheorieën en het is dan ook logisch als er overlap is tussen leiderschapsmodellen. Zo zien we bijvoorbeeld meerdere overeenkomsten tussen transformationeel leidinggeven en coachend leidinggeven. Daarentegen wordt transformationeel leiderschap vaak tegenover transactioneel leiderschap gezet. Bekijk onze artikelen over leidinggeven voor meer informatie over dit onderwerp.