Hoofd, hart en handen. Ook voor strategisch handelen

Het model hoofd, hart en handen zorgt voor een balans in denken en doen. In balans zorgt het voor zelfontplooiing en zelfsturing van mensen. Het wordt daarom veel toegepast in onderwijs, maar is ook op andere gebieden relevant. In dit artikel leg ik je dit model uit en hoe het ook toepasbaar is op strategisch handelen.

Hoofd, hart en handen model achtergrond

Het model hoofd, hart en handen is ontwikkeld door de Zwitserse pedagoog Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827). Hij was geïnspireerd door de verlichtingsdenker Rousseau. In de geschriften van Pestalozzi spelen verheffing een natuurlijke opvoeding een grote rol. De belangrijkste taak van de opvoeding en onderwijs vond hij het tot ontplooiing laten komen van de natuurlijke vermogens. Deze vermogens werden door hem ingedeeld in denken, voelen en willen (handelen), oftewel hoofd, hart en handen.

Veel huidige leermethoden, zowel voor jongeren- als volwassenonderwijs, halen inspiratie uit de theorieën van Pestalozzi, en zien hoofd, hart en handen als een drie-eenheid. Hoofd, hart en handen worden alle drie als even belangrijk en nodig gezien. Als hoofd, hart  en handen in balans zijn, stelt het mensen in staat om hun eigen ontwikkeling te sturen.

Strategisch handelen met hoofd, hart en handen

Ik denk dat dit niet alleen geldt voor individuen, maar ook voor strategisch handelen in organisaties. Mijn ervaring is dat strategisch management toch vaak neerkomt op een jaarlijks terugkerend ritueel. Iets wat “moet” door het management. Losgekoppeld van waarom de organisatie bestaat, wat zij wil betekenen voor alle stakeholders (dus niet alleen de klanten!), de intentie waarvoor de organisatie bestaat en wat de medewerkers met elkaar delen.

Het samen dromen over een gezamenlijk toekomstbeeld waar men naar toe wil gaan, is lastig. Want om te dromen, zal je je moeten ontworstelen aan de alledaagse weerbarstige praktijk. En daar is natuurlijk geen tijd voor, want de klant gaat altijd voor!

Mijn pleidooi is om strategisch management binnen een organisatie integraal te benaderen. Een mooie metafoor voor deze integrale benadering is daarom de drie-eenheid hoofd, hart en handen. Wanneer deze bij een mens samenhangend communiceren, congruent zijn, zeggen we vaak dat “die persoon zo mooi in balans is”. Hetzelfde geldt voor een organisatie. Deze rendeert beter wanneer het hoofd, hart en de handen van de organisatie congruent zijn. Hoe werkt dit voor een organisatie? En in de praktijk van strategisch management?

Strategie met je hart

Het hart van de organisatie klopt zoals het “klokje thuis tikt”. De medewerkers weten wie de organisatie is, vanuit de historie en in het heden. Ze weten wat de organisatie wil betekenen voor al haar stakeholders en in welke behoefte van de klanten de organisatie voorziet met haar producten en diensten. Ook klopt het hart naar de gemeenschappelijk uitgedragen cultuur van gedragingen en omgang. Het hart gelooft in eigen kunnen en doen.

Het hart wil in de strategische uitwerking acceptatie en eigenaarschap van iedereen. Herkenning en erkenning van een ieders bijdrage en rol. Transparantie in informatie en een passende leiderschapsstijl doet het hart sneller kloppen.

Strategie met je hoofd

Het hoofd van de organisatie levert de denk- en droomkracht. Samen dromen over waar en hoe men de organisatie in de toekomst ziet staan. Hoe ziet de omgeving er uit, wat doen wij dan als organisatie en wat hebben we bereikt, en waar meten we dan ons succes aan af?

Het hoofd levert ook de passende strategische modellen ten behoeve van de strategische diagnoses en mogelijke oriëntaties. Zijn denkkracht geeft het overzicht en inzicht in de leidraad van te nemen stappen en besluiten in de strategische uitwerking. Hierdoor is een goede voorbereiding mogelijk in het vaststellen van de rollen, communicatiestromen, leiderschapsstijlen en tijdlijnen.

Strategie met je handen

De handen maken waar wat het hart ingeeft en het hoofd uitdenkt en droomt. De handen kennen de alternatieve strategische wegen die bewandeld moeten worden. De handen weten hoe je de strategische doelen concreet en tastbaar maakt. Hoe je de tijdlijnen, activiteiten en planning realistisch vaststelt. Hoe je de strategische uitwerking daadwerkelijk realiseert.

En de handen weten dat de wijsheid achteraf komt. Dus dat je moet meten en evalueren.

De handen kennen de weerbarstigheid van de implementatiepraktijk. Ze weten dat deze niet pas start ná het denk- en droomwerk in een soort lineair verband. De handen zijn al vanaf het begin actief. Handelen niet lineair, maar in leidraad. Integraal, met brede betrokkenheid en eigenaarschap van een ieder. In een eigen rol, met heldere (toepassings)doelen.

Leidraad voor strategische uitwerking

In de module Strategisch Management binnen de Leergang Effectief functioneren binnen een Management Team (EFMT) werkt de deelnemer het strategisch management voor zijn eigen bedrijfspraktijk uit aan de hand van een leidraad. Het hart, hoofd en handen van de organisatie worden in deze leidraad integraal verbonden. Zowel met betrekking tot de vaststelling ervan als tot het in werking krijgen in de praktijk.

De ervaring leert dat deze leidraad telkens weer veel zelfdiagnose, herkenning en nieuwe inzichten oplevert!